Σ' αυτό το ιδεολογικό και νοοτροπικό πλαίσιο, η καταστροφή προσλαμβάνει πολλαπλές σημασίες: για μεν τους ασεβείς ισοδυναμεί με τιμωρία, για τους ευσεβείς όμως συνιστά θεάρεστη πράξη, αφενός επειδή του "κακό" πρέπει να τιμωρείται και αφετέρου επειδή, δια του παραδειγματισμού, δίδεται η ευκαιρία της αναγέννησης, της ηθικής ανάκαμψης. Και, όπως υποστήριζε περί τον 2ο αι. μ.Χ. ο Τερτυλλιανός, η τιμωρία των κακών παρέχει στιγμές ευτυχιάς στους αγίους, οι δε πιστοί, όσοι ευλογηθούν με τη σωτηρία, θα έχουν το προνόμιο να παρακολοθούν τα αιώνια μαρτύρια των αμαρτωλών. Σ' αυτήν την αντίληψη στηρίχτηκε ο αμερικανός καλβινιστής θεολόγος και κορυφαίος ρήτορας του 18ου αι. Jonathan Edwards, που κήρυξε ότι "η θέα των βασανιστηρίων της κόλασης θα κορυφώσει την ευτυχία των αγίων εις τους αιώνας". Ας σημειωθεί ότι στη σύγχρονη αμερικανική ζωή, φορείς αυτών των αντιλήψεων είναι οι ευαγγελιστές Jerry Falwell και Pat Robertson. Μετά την 11/9, o Falwell υποστήριξε δηκοσίως ότι ο Θεός είχε πλέον αποστρέψει το βλέμμα του από τους Αμερικανούς και επέτρεψε να συμβεί η τραγωδία, εξαιτίας των ομοφυλόφιλων, των υποστηρικτών της έκτρωσης και των οπαδών της Αμερικανικής Ένωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα - προειδοποίησε δε ότι ο Θεός θα έστελνε και άλλες τραγωδίες, αν οι Αμερικανοί δεν μετανοούσαν. Ο Pat Robertson, πάλι, είχε αναγγείλει ενωρίτερα ότι οι εκδηλώσεις "Gay Days" στο Disney World στο Ορλάντο της Φλόριδα οπωσδήποτε θα προκαλούσαν τυφώνες. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι η ταινία καταστροφής Left Behind (2000) χρηματοδοτήθηκε από τους Ευαγγελιστές. Η πλοκήτ ης αφορά της ζωή όσων μείνουν πίσω, μετά τνη ανάληψη των ευσεβών στους ουρανούς. Οι εναπομείναντες, καταδικασμένοι για τις αμαρτίες τους ή έχοντες περιθώριο να μετανοήσουν, θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον Αντίχριστο, πριν κατέλθει ο Ιησούς, ως βίαιος υπερήρωας, για την τελική μάχη.

Η δεύτερη πηγή καταστροφής, οι εξωγήινες δυνάμεις, έκαναν την εμφάνισή τους στην αμερικανική βιομηχανία του θεάματος την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Οι μελετητές συμφωνούν ότι οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας που θεματοποιούν την απειλή εξωγήινης εισβολής στη Γη ουσιαστικά εκφράζουν τα ιμπεριαλιστικά άγχη μιας ισχυρής γεωπολιτικά δύναμης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αφηγήσεις επιστημονικής φαντασίας με τέτοιο θέμα άνθησαν περί τα τέλη της Βικτωριανής περιόδου, όταν η Μεγάλη Βρετανία έφτανε στο απόγειο της αποικιοκρατικής της ισχύος. Στον αμερικανικό κινηματογράφο, οι ταινίες ανάλογης θεματικής θριαμβεύουν γύρω στο 1950-1970 και οι εξωγήινες δυνάμεις αποτελούν αλληγορία των Σοβιετικών. Θεωρώ ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι ο George Lucas γύρισε τη νέα τριλογία του Πολέμου των Άστρων τα τελευταία χρόνια (1999-2005), όταν εξέλιπε μεν η σοβιετική απειλή, αλλά τη θέση του εχθρού κατελάμβανε σταδιακή η ισλαμική τρομοκρατία - από αυτήν την άποψη, πιστεύω πως δεν είναι συμπτωματική ούτε η παραγωγή της ταινίας Ο πόλεμος των κόσμων το 2005.

Η ερμηνεία των εξωγήινων ως φορέων καταστροφής είναι απλούστερη και προφανέστερη. Κατ' αρχάς, εκείνο που υπογραμμίζεται σ' αυτές τις ταινίες είναι ότι οι εξωγήινοι δεν έχουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά και μορφικά δεν ξεχωρίζουν μεταξύ τους, παραπέμποντας έτσι στην εικόνα που είχαν οι δυτικοί για τους σοβιετικούς στρατιώτες: ρομπότ, χωρίς αισθήματα, που υπακούν τυφλά τις εντολές των ανωτέρων τους, έχοντας ήδη υποστεί πλύση εγκεφάλου. Νομίζω πως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κλωνοποιημένοι στρατιώτες που εμφανίζονται στη σειρά ταινιών Ο Πόλεμος των Άστρων - πανομοιότυποι και απολύτως "μηχαοποιημένοι" αποτελούν μιαν εξαιρετική αλληγορία για τους τυφλούς από φανατισμό μάρτυρες του Ισλάμ και παράλληλα αναπαράγουν, σε νέα συμφραζόμενα, το μοτίβο του "ανθρώπου-τέρατος" ή του "ανθρώπου-μηχανής" που κατασκευάζεται σε επιστημονική εργαστήρια.

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι εξωγήινοι μοιάζουν ή παραπέμπουν αόριστα σε έντομα ή θάλασσια όντα, ενώ στις ταινίες Invaders from Mars (1953) και Invasion of the Body Snatchers (1956) διευσδύουν αρχικά μέσα στη γήινη βλάστηση. Μ' αυτόν τον τρόπο, υπονοείται πως ο σοβιετικός κίνδυνος μπορεί να διαπεράσει τα πάντα και να μεταμφιεστεί σε κάτι αθώο (υπενθυμίζω τις αμερικανικές ψυχώσεις της μακαρθικής περιόδου), όμως ας μη μας διαφεύγει το γεγονός ότι σκηνοθέτες και σεναριογράφοι εκμεταλλεύονται την υπάρχουσα νοοτροπία για τη φύση ως εχθρική δύναμη.

Άφησα τελευταία την περίπτωση όπου φορέας της καταστροφής είναι ο άνθρωπος, επειδή, όπως ανέφερα, απαντά στη συντριπτική πλειονότητα των αμερικανικών ταινιών, ιδιαίτερα δε σ' εκείνες όπου πρωταγωνιστεί ο υπεράνθρωπος ήρωας. Είναι πλέον κάτι περισσότερο από σύμβαση ότι, σε κάποια στιγμή της δράσης του, ο υπεράνθρωπος θα αφανίσει ολοκληρωτικά τους αντιπάλους του. Απόλυτος τιμωρός και γοητευτικός vigilante, ο πρωταγωνιστής θα οδηγήσει τους θεατές στην ευχάριστη αίσθηση ότι αποδόθηκε επιτέλους δικαιοσύνη και ότι οι "κακοί" τιμωρήθηκαν όπως τους άξιζε. Όπως τους άξιζε; συνήθως όχι, αφού κατά κανόνα η τιμωρία που επιβάλλει ο υπεράνθρωπος vigilante είναι πολύ μεγαλύτερη από το έγκλημα που έχει διαπραχθεί. Και, για να μην φέρνω παραδείγματα από ταινίες, η κινηματογραφική κλίμακα αντιστοιχίας αδικήματος και τιμωρίας είναι ανάλογη με την κλίμακα αντιστοιχεία του αδικήματος "επίθεση στο Περλ Χάρμπορ" και της τιμωρίας "ατομική βόμβα στη Χιροσίμα".

Στο σημείο αυτό όμως τα πράγματα περιπλέκονται. Ανέφερα προηγουμένως ότι στο πλαίσιο της αμερικανικής μυθολογίας η βία και η καταστροφή ερμηνεύονται ως απαραίτητα στάδια για την πνευματική κυρίως αναγέννηση. Προφανώς, μ' αυτό το σχήμα προσέλαβαν οι πουριτανοί άποικοι και οι αμερικανοί απόγονοί τους τις καταστροφές που υπέστησαν από τη φύση, τους Ινδιάνους, τους Ιάπωνες, τους Βιετναμέζους, ή τους τρομοκράτες. Αλλά τι συμβαίνει με τις καταστροφές που προξενούν οι ίδιοι, εντός ή εκτός των κινηματογραφικών στούντιο, εναντίον πραγματικών ή επινοημένων εχθρών; Με άλλα λόγια, πώς προσλαμβάνει ο αμερικανός θεατής την κατραστροφή του "άλλου"; Αν το πλαίσιο της πρόσληψής ορίζεται από την αρχή της τιμωρίας, πώς επιλύεται η προφανής αναντιστοιχία μεταξύ αδικήματος και ποινής και η επίσης προφανής ασυμβατότητα της σκληρής τιμωρίας με τη χριστιανική αγάπη προς τους εχθρούς; Γιατί οι αμερικανοί θεατές απολαμβάνουν να βλέπουν στην οθόνη αρχικώς τις σφαγές των Ινδιάνων και ύστερα τις σφαγές των Ιαπώνων, των μαύρων, των Βιετναμέζων, των Αφγανών;

Πέρα από μια γενική ερμηνεία ψυχολογικού τύπου, υπάρχει μια απάντηση πολιτικο-ιδεολογικής υφής, η οποία ακούει στο όνομα "πόλεμος εναντίον των βαρβάρων" (savage war). Και αυτή η ιστορία ξεκινά από τα χρόνια των πουριτανών και τους πολέμους τους με τους Ινδιάνους, τον 17ο και τον 18ο αι. Η ουσία του συγκεκριμένου ιδεολογικού σχήματος είναι πολύ απλή: όταν πολεμούμε εναντίον βαρβάρων, δεν μπορούμε να πολεμούμε πολιτισμένα. Αν ο βάρβαρος εχθρός επικρατούσε, θα κατέστρεφε όλον τον πολιτισμένο κόσμο. Επομένως, το αμερικανικό έθνος δεν έχει μόνο το δικαίωμα αλλά και το καθήκον - ή καλύτερα, την αποστολή - να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο και να καταστρέψει πρώτο τους βάρβαρους εχθρούς, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο: τη σφαγή, τα βασανιστήρια, την τρομοκρατία, τη γενοκτονία.

Κομβικό σημείο για την ιδεολογία του "πολέμου εναντίον των βαρβάρων" ήταν ο πόλεμος στις Φιλιππίνες το 1989-1902, που ξεκίνησε στο πλαίσιο του ισπανο-αμερικανικού πολέμου για τον έλεγχο της Κούβας. Τότε, για πρώτη φορά, εφαρμόστηκε σε διαφορετικε΄ς περιστάσεις και σ' έναν πόλεμο εκτός αμερικανικού εδάφους, το μοντέλο που είχε δοκιμαστεί στους πολέμους εναντίον των Ινδιάνων, εντός των Η.Π.Α. Η εφαρμογή προφανώς υπήρξε επιτυχής: η μεταφορά του όρου "βάρβαρος" από τους Ινδιάνους στους Φιλιππινέζους ήταν απρόσκοπτη, ομοίως και η διεύρυνση της αποστολής του αμερικανικού έθνους, από την προστασία των λευκών στην "άγρια Δύση", στην προστασία του πολιτισμένου κόσμου εν γένει. Και, μάλλον δεν είναι τυχαίο, ότι τα ίδια εκείνα χρόνια, όταν έχει πλέον ολοκληρωθεί η επέκταση των λευκών σε κάθε σημείο των Η.Π.Α., αναζητείται μια νέα "αποστολή", ένα νέο "πολιτικό σκεπτικό", που θα δικαιολογούσε την καπιταλιστική επέκταση εκτός των συνόρων. Η αποστολή αυτή, που συνιστά την ουσία του λεγόμενου "πρόδηλου πεπρωμένου του αμερικανικού έθνους" (Manifest Destiny), βλέπει το μελλοντικό ρόλο των Η.Π.Α. ως "παγκόσμιου αστυνόμου", ως μιας χώρας η οποία θα ανελάμβανε το καθήκον του διεθνούς θεματοφύλακα της δημοκρατίας, της ειρήνης και του πολιτισμού. Αυτόν τον ίδιο ρόλο αναλαμβάνουν, για λογαριασμό όλου του κόσμου, τόσο οι διάσημοι υπεράνθρωποι ήρωες (ο Ταρζάν, ο Σούπερμαν, ο Μπάτμαν, ο Ράμπο, κ.ά.) όσο και οι μη θεσμικά εντεταλμένοι αμερικανοί πολίτες, που καταφέρνουν να σκοτώσουν τους σαρκοβόρους καρχαρίες, να εξολοθρεύσουν τις ορδές των εξωγήινων, να ανατινάξουν μετεωρίτες και αστεροειδείς που απειλούν να πέσουν στη Γη και, βέβαια, να ισοπεδώσουν τα κρυμμένα στρατόπεδα των τρομοκρατών, φροντίζοντας παράλληλα να αφανίσουν χωριά, γυναικόπαιδα και αμάχους.