Η Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων και τα Ταξίδια του Γκάλιβερ (ή Γκιούλιβερ, όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά) ήταν από τα προσφιλή μου παιδικά αναγνώσματα. Επειδή τα διάβασα περίπου την ίδια εποχή, είχαν κάπως συνδεθεί στο μυαλό μου· αργότερα, κατάλαβα ότι αυτή η σύνδεση δεν είχε να κάνει με χρονικές συμπτώσεις, αλλά με ένα κοινό τους χαρακτηριστικό: ότι ενώ και τα δύο εθεωρούντο (και θεωρούνται) παιδικά βιβλία, διέφεραν από τα υπόλοιπα του είδους. Θέλω να πω, εντάξει, υπήρχε η ιστορία, η πλοκή, το παραμυθένιο στοιχείο (ως απίθανο ή αδύνατο), ο κεντρικός χαρακτήρας και οι περιπέτειές του, όμως υπήρχε και κάτι άλλο που φαινόταν να μη χωράει στο χαρακτηρισμό «παιδικό βιβλίο». Λες και οι συγγραφείς είχαν κρύψει κάτω από την αρχική ιστορία μιαν άλλη, που θα μπορούσες να την ανακαλύψεις όταν πια θα έπαυες να είσαι παιδί. Πράγματι, τόσο η Αλίκη (αλλά και το Μέσα απ’ τον καθρέφτη) όσο και ο Γκάλιβερ είχαν ως λογοτεχνικά κείμενα ένα είδος «διπλής ζωής»: παιδικά αναγνώσματα, ναι, συγχρόνως όμως δηλητηριώδης πολιτική και κοινωνική σάτιρα (ο Γκάλιβερ) και φιλοσοφικό-λογικό παιχνίδι – με την έννοια της «πλάκας» (η Αλίκη και ο Καθρέφτης).
Αυτή η «διπλή ζωή» (ή ο διττός χαρακτήρας) δεν είναι το μόνο κοινό στοιχείο των έργων. Αν τα διαβάζαμε παράλληλα, θα μπορούσαμε να βρούμε αρκετά ακόμη, ουσιωδέστερα – όπως, λ.χ., το μοτίβο του ταξιδιού σε μια άγνωστη χώρα, ουτοπική ή όχι (στην Αλίκη και στον Καθρέφτη, αυτό το ταξίδι γίνεται μέσα στο όνειρο), το παιχνίδι των συγγραφέων με μυστηριώδη φαινόμενα, ασυνήθιστα μεγέθη (οι γίγαντες και οι νάνοι στο Γκάλιβερ, οι αυξομειώσεις του ύψους της Αλίκης), και φανταστικά, παράξενα πλάσματα (ας πούμε, οι Houyhnhnms – Χουΐνιμς – και οι Yahoo στο Γκάλιβερ, ο Humpty Dumpty στον Καθρέφτη ή ο ασώματος γάτος στην Αλίκη). Επιπλέον, αν στο πρώτο επίπεδο των έργων συγκροτείται μια φανταστική περιπέτεια, στο δεύτερο ξεδιπλώνονται τα ειδικότερα, εξωλογοτεχνικά, ενδιαφέροντα των συγγραφέων: η φιλοσοφία και η πολιτική στο Γκάλιβερ, η φιλοσοφία και η λογική στην Αλίκη και στον Καθρέφτη – και όλα αυτά, χρωματισμένα με σατιρικούς τόνους ποικίλης οξύτητας. Κι ένα τελευταίο: και οι δύο συγγραφείς έγιναν γνωστοί με διαφορετικά ονόματα, σε διαφορετικές συγγραφικές δραστηριότητες. Ο Jonathan Swift υπέγραψε τα λογοτεχνικά του έργα με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο, ωστόσο δημοσίευσε μια σειρά μαχητικών κειμένων εναντίον της αγγλικής πολιτικής στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ιρλανδία, με το ψευδώνυμο Drapier· ως επικεφαλής της ιρλανδικής αντίστασης εναντίον της αγγλικής καταπίεσης γύρω στα 1724, θεωρείται ακόμη ένας από τους εθνικούς ήρωες της Ιρλανδίας. O Lewis Carroll, πάλι, είναι γνωστός ως ο συγγραφέας της Αλίκης και του Καθρέφτη, ωστόσο στους φιλοσοφικούς κύκλους της Οξφόρδης, όπου δίδασκε μαθηματικά και λογική, τον ήξεραν με το πραγματικό του όνομα: Charles Lutwige Dodgson.
Ο Dodgson/Carroll δεν κατάφερε να σταδιοδρομήσει ως μαθηματικός ούτε ως μελετητής της λογικής. Στην εποχή του, τα μαθηματικά και λογικά του έργα θεωρήθηκαν συντηρητικά (αργότερα, πάντως, αυτή η αντίληψη ανασκευάστηκε εν μέρει). Παρ’ όλο που η ενασχόληση του Carroll με τη συμβολική λογική δεν προώθησε το αντικείμενο πέρα από τις μελέτες του De Morgan και του Venn, η ικανότητά του να φτιάχνει παραδείγματα εκλεπτυσμένου παραλογισμού παρέμεινε μοναδική: αρκετοί λογικοί προσπάθησαν να τον μιμηθούν, αλλά χωρίς επιτυχία.
Αυτή η ίδια ικανότητα αναδεικνύεται στα «παιδικά» του έργα, όπου στήνει εσφαλμένους συλλογισμούς, ευφυή λογοπαίγνια και λογικές πλάνες με μοναδική ευκολία. Και, παρ’ όλο που ένα παιδί θα δεχτεί αυτόν τον παράξενο κόσμο ως μέρος της φανταστικής περιπέτειας της Αλίκης, η οποία ζει την ανατροπή των κανόνων της πραγματικότητας μέσα στο όνειρο, μια διαφορετική αναγνωστική προσέγγιση θα αναδείξει τη σαρκαστική ή απλώς παιγνιώδη διάθεση του Carroll απέναντι στη φιλοσοφική παράδοση και πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ο Καπελάς, ο Λαγός και ο Μοσχοπόντικας (έτσι μεταφράστηκε στα ελληνικά η λ. Dormouse) που πίνουν το απογευματινό τους τσάι και εμπλέκονται σ’ έναν σπαρταριστό διάλογο μεταξύ τους (και με την Αλίκη) ταυτίστηκαν (μάλλον όχι άδικα) με τους φιλοσόφους Russell, Moore και McTaggart. Ο Tweedledum και ο Tweedledee είναι οπαδοί της μεταφυσικής του Berkeley – ο Tweedledee, πάντως, φαίνεται επηρεασμένος και από τις λογικές θεωρίες του Leibniz. Ο Humpty Dumpty γενικώς θεωρείται εγελιανός· από μιαν άλλη σκοπιά, πάντως, προβάλλει ως ένας εκκεντρικός γλωσσολόγος, ενώ το γεγονός ότι αποδίδει πάγια και οριστικά νοήματα στα κύρια ονόματα παραπέμπει ευθέως σε αντίστοιχες αντιλήψεις των αναλυτικών φιλοσόφων (Russell, Strawson κ.ά.) Το δε ποίημα “Jabberwocky” (που ο Humpty Dumpty αναλύει στην Αλίκη) θεωρείται εύστοχα ως ένα είδος μικρογραφίας του Finnegans Wake· ο Carroll κάνει με τις λέξεις το ίδιο ακριβώς πράγμα που θα κάνει αργότερα ο Joyce.
Ο Carroll διασκεδάζει με την ανθρώπινη ανοησία και αναδεικνύει, με τον ιδιόρρυθμο (ενίοτε κυνικό) τρόπο του, τον παραλογισμό πολιτικών και κοινωνικών θεσμών αλλά και την ελαστικότητα των ηθικών θεωριών. Με τα ίδια περίπου θέματα είχε καταπιαστεί σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα ο Jonathan Swift. Ο αλληγορικός χαρακτήρας του Γκάλιβερ επισημάνθηκε πολύ νωρίς: όθεν, η χώρα των Λιλιπούτειων ταυτίστηκε με την Αγγλία, η Blefuscu με τη Γαλλία και ο κ. Flimnap με τον άγγλο πολιτικό Robert Walpole (πατέρα του Horace Walpole, δημιουργού του gothic novel). Ο κύριος στόχος του Swift είναι η ηθική φύση του ανθρώπου. Σε αντίθεση με την αισιόδοξη άποψη που θεωρούσε τον άνθρωπο ουσιωδώς αγαθό, ο Swift πίστευε ότι η ανθρώπινη φύση ήταν κατά βάθος ατελής και ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για την ανθρωπότητα, αν δεν αναγνωρίσουμε προηγουμένως τους ηθικούς και διανοητικούς της περιορισμούς – εξ ου και χαρακτηρίστηκε «μισάνθρωπος». Παρ’ όλο που τα πρώτα ταξίδια του Γκάλιβερ (στους Λιλιπούτειους και στους Γίγαντες) είναι γενικώς τα πιο γνωστά και συζητημένα (καθώς η αλληγορική/συμβολική τους ποιότητα είναι προφανέστερη), το πιο ενδιαφέρον τμήμα του μυθιστορήματος (και φιλοσοφικά γονιμότερο) είναι οι εμπειρίες του ήρωα ανάμεσα στους Houyhnhnms και στους Yahoo. Οι Houyhnhnms είναι μια ράτσα αλόγων που ζουν βασισμένοι αποκλειστικά στη λογική (όπως ο Σποκ στο αστρόπλοιο Εντερπράιζ), οι δεύτεροι, είναι ανθρώπινες καρικατούρες που άγονται από τις επιθυμίες, τις ορέξεις και τα πάθη τους. Όταν ο Γκάλιβερ διαπιστώνει ότι νιώθει οικείος τόσο με τους Houyhnhnms όσο και τους Yahoo, δοκιμάζει μια οδυνηρή έκπληξη που τον οδηγεί σε μια νευρωτικά παραμορφωμένη αντίληψη της ζωής.
Κατά τις 9:43 π.μ., 
Eu-aggelos
Κατά τις 10:42 π.μ., mmg
TELOIO!!!!!
:)))))))))
telika yparxei taftisi.
ti paraskevi syzitousame me ta paidia,to poso tromaktika mporei na einai ta klassika paramythia me ta opoia megalwsame(!)
ps
Οι Houyhnhnms είναι μια ράτσα αλόγων που ζουν βασισμένοι αποκλειστικά στη λογική
logika aloga?
cant help noticing the oxymoron
(u thnk he had the grk wrd in mind?)
Κατά τις 10:49 π.μ., zero
Καλημερα Λιτσα.
Και τα δυο αυτα εργα που φαινομενικα ειναι παραμυθια για τα παιδια...
...στην πραγματικοτητα ειναι αριστουργηματα.
Και τα δυο αποτελουν αποδειξη της ανθρωπινης φαντασιας, η οποια δεν εχει οριο, παρα μονο χαρτογραφημενες περιοχες.
Και στα δυο αυτα εργα μεσα απο φαινομενικα απλο'ι'κες σκηνες, περιστατικα και διαλογους, ο αναγνωστης βρισκεται αντιμετωπος με τις μεγαλυτερες αληθειες της ανθρωπινης υπαρξης.
ΥΓ: καταπληκτικο ποστ!
ζερο.
Κατά τις 11:07 π.μ., The Motorcycle boy
Κατά τις 11:50 π.μ., ZissisPap
Καλημέρα σας!
Τα λέτε πάρα μα πάρα πολύ ωραία!
Προσωπικά το αγαπημένο μου είναι ο Πήτερ Παν...
Είναι που ήθελα από παιδί να γίνω πιλότος μάλλον...
Θυμάμαι όμως πάντα με δέος τις διάφορες σκηνές από την Αλίκη περισσότερο από του Γκάλιβερ...
Όταν δε μου έφερε ένας θείος ένα από τα πρώτα viewmaster (τα θυμάστε!) μία από τις ιστορίες ήταν και της Αλίκης...
Είχα πάθει πανικό με τις τρισδιάστατες εικόνες ψάχνοντας το σώμα του γάτου ή βλέποντας την πτώση της Αλίκης στο σπίτι...
Τι μου θυμίσατε...
Νάστε καλά...
Κατά τις 12:18 μ.μ., Mari-R1
Καλημέρα σε όλους.
mmg - θα συμφωνήσω, θεωρώ μερικά παραμύθια του Άντερσεν και των Γκριμ απολύτως εφιαλτικά. "Λογικά άλογα": ναι, βέβαια την ήξερε τη λέξη, το οξύμωρο είναι ηθελημένο.
epslilon, zero, cherry - συμφωνώ
Mboy - χα, χα, έτσι είναι!
sigmund - (next time, όχι πληθυντικό, please!) πού τα θυμήθηκες τα viewmaster; Λοιπόν, ως παιδί, έβρισκα τρομακτικές δύο εικόνες από την Αλίκη (η έκδοση που είχα είχε τις γραβούρες της βικτωριανής έκδοσης): την σαύρα να εκτοξεύεται από την καμινάδα (σιχαίνομαι τις σαύρες) και το γάτο του Chesire.
MariR1 - περιμένεις να σου πω όχι; Καλύτερα όμως στα αγγλικά.
mmg - επανόρθωση - άλλο οξύμωρο είχα στο νου μου και όταν το συνειδητοποίησα, το σχόλιο είχε φύγει κιόλας. Τη λέξη ίππος την ήξερε σίγουρα (είχαν κλασική παιδεία όλοι αυτοί), και προφανώς τη λέξη άλογον=άνευ λογικού - πιθανολογείται ότι ήξερε και την νεότερη λέξη άλογο. Πάντως, υποστηρίζεται ότι αυτό δεν έχει και τόση σημασία, διότι το συγκεκριμένο οξύμωρο θα μπορούσαν να το συλλάβουν μόνον όσοι γνώριζαν νεότερα ελληνικά. (Ουφ, καμιά φορά είναι πιο εύκολο να γράψω καινούριο post, παρά να απαντάω στα σχόλιά σου :))
Πολύ ενδιαφέρον ποστ, Λίτσα. Πάντοτε ένιωθα μια ανεξήγητη έλξη από το τρόπο με τον οποίο παρουσιαζόταν το παράλογο στα ταξίδια του Gulliver (και φυσικά προφέρεται «Γκάλιβερ» και όχι «Γκιούλιβερ» όπως σωστά τόνισες) αλλά, λόγω του νεαρού της ηλικίας μου όταν το διάβασα, μου διέφευγε η λανθάνουσα ουσία...
Θα μπορούσες ίσως να γράψεις ένα ποστ με συγκεκριμένα παραδείγματα από το ίδιο το έργο και να τα αναλύσεις; Θα ήταν πολύ καλό...
Τελευταία «ξανα-ανακάλυψα» τον Ιούλιο Βερν και ομολογώ πως θα μπορούσε να τοποθετηθεί και αυτός στην κατηγορία των elusive style συγγραφέων...
Ο «Ναυαγός της Σύνθια (Κυνθίας)», η «Πλωτή Πολιτεία», οι «Περιπέτειες Κινέζου» αλλά και οι μυστηριακές νουβέλες του όπως ο «Σκελετός» γεννούν συνεχώς νέα στοιχεία όσο τα διαβάζει κανείς μεγαλώνοντας (ειδικότερα στα 2 πρώτα, το πολιτικό υπόστρωμα είναι εντονότατο)...
Άσχετο αλλά, τώρα που είπες tweedledee, tweedledum, θυμήθηκα και το "Get Ready" των Rare Earth και λέω να δώσω γκάζια στο στερεοφωνικό!
πολύ αγαπώ τον Κάρολ και τα ταξιδια του Γκιούλιβερ, να φανταστείς ακόμα τα ξεφυλλίζω διαβάζοντας μερικά κεφάλαια που μ'αρέσουν ποτε-πότε...
οι Mr. Drapier & Mr. Dodgson σε πολλά μου έφερναν στον νου το "Μπουβάρ και Πεκισέ" του Φλωμπέρ, εκείνο το ατέλειωτό του αριστούργημα.
Νά 'σαι καλά με αυτά που μας προσφέρεις.
ααα τώρα που το θυμήθηκα έχω ένα καταπληκτικό βιβλίο που λέγεται "Pooh and the philosophers"όπου αναλύεται η φιλοσοφία σύμφωνα με το βιβλίο του Α.Α.Μilne.Το βιβλίο-που καμιά σχέση δεν έχει με τη μεταλλαγή που έκανε ο Ντίσνευ,υπάρχει στο Amazon.co.uk σίγουρα.Διαβάστε και το΅Winnie the Pooh βέβαια,είναι γλυκύτατο!
Κατά τις 5:16 μ.μ., homelessMontresor
cherry-sourfou: οι προτάσεις βιβλίων καταχωρήθηκαν. Βρε sourfou κι εσύ το Finnegans wake βρήκες; Πάντως έχεις κάνει προόδους, εγώ ούτε 10 σελίδες δεν έχω καταφέρει.
nada - καλή ιδέα, θα γίνει κάποια στιγμή στο μέλλον, ίσως και για τα δύο βιβλία (πάντως, όχι τώρα κοντά).Verne: παραμένω σταθερή αναγνώστρια.
cyrus: εξεπλάγην κάπως, ομολογώ. Περίμενα ότι, λόγω του λογικού υποστρώματος, θα προτιμούσες τον Carroll
Ροΐδη - χα, χα,αλήθεια, δεν το είχα σκεφτεί.
Nada, τώρα θυμήθηκα ότι εκείνος που έχει μεταφράσει ΟΛΟΝ σχεδόν τον Verne στα ελληνικά είναι ο Καζαντζάκης (δεκ. 1930-1940). Και, ακολούθως θυμήθηκα ότι γράφει τα κάτωθι, για σας αγαπητέ μου:
"Να κοιτάς κατάφατσα το “Nada”, να φλέγεσαι από έρωτα για τη ζωή, για το δρόμο αυτό που οδηγεί στο “Nada”, να αυτό που αγαπώ κι αυτό που βρίσκω σε τούτη εδώ τη γη [=την Ισπανία]".
Κατά τις 10:45 μ.μ., homelessMontresor
Επέστρεψα και το διάβασα! Τον Γκάλιβερ τον διάβασα όταν ήμουν μικρούλη και δεν είχα προσέξει όσα λές...χμμμ. Την Αλίκη τη διάβασα γιατί σε όλα μα όλα τα γλωσσολογικά μαθήματα που έκανα στο πανεπιστήμιο διάβαζα αποσπάσματα από το εν λόγο βιβλίο! Γλωωσολογικες αναζητήσεις ανακάλυψα και στον Φρανκενστάιν.
Κατά τις 11:11 μ.μ., cyrus
Λίτσα:
Tο βραβείο για την έκπληξη της ημέρας, στον cyrusgeo.
-------
Mέχρι και Zεν έχει ο Carroll: 'And she tried to fancy what the flame of a candle looks like after the candle is blown out'.
-------
J. Swift (1667-1745). Tο καλό ύφος στο γραπτό λόγο συνίσταται στον εξής απλό κανόνα: proper words in proper places.
J. S. Bach (1685-1750). Για το καλό παίξιμο στο εκκλ. όργανο: There is nothing remarkable about it. All you have to do is hit the right key at the right time.
Λίτσα:
Tο βραβείο για την έκπληξη της ημέρας, στον cyrusgeo.
-------
Mέχρι και Zεν έχει ο Carroll: 'And she tried to fancy what the flame of a candle looks like after the candle is blown out'.
-------
J. Swift (1667-1745). Tο καλό ύφος στο γραπτό λόγο συνίσταται στον εξής απλό κανόνα: proper words in proper places.
J. S. Bach (1685-1750). Για το καλό παίξιμο στο εκκλ. όργανο: There is nothing remarkable about it. All you have to do is hit the right key at the right time.
Κατά τις 11:32 π.μ., Λίτσα
montresor - πολύ χάρηκα γι' αυτό, δεν ήξερα ότι χρησιμοποιείται έτσι ο Carroll
cyrus - κατάλαβα. Νομίζω ότι ίσως μπορούμε να βρούμε πληροφορίες στο περ. Μαντατοφόρος, αλλά είναι ως το 1994.
π - αυτό που αναφέρεις ως Ζεν είναι ένας διάλογος ανάμεσα στον Μένανδρο, έναν στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου, που έμεινε στην Ινδία νομίζω και μετονομάστηκε σε Μιλίντα, και στον δάσκαλο Ναγκασένα, και είχε να κάνει με το πού πηγαίνει η ψυχή μετά θάνατον. Αν δεν κάνω λάθος, αναφέρεται σε κάποιο αρχαίο κείμενο, πρέπει να το ψάξω. Ναι, η σύμπτωση Swift και Bach είναι προφανής.
Την καλημερα μου,και τα σεβη μου.