Η εκλογή (και πολύ περισσότερο, η επανεκλογή) του George W. Bush, Jr., θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το κομβικό σημείο για τη διάλυση ορισμένων ψευδαισθήσεων, αναφορικά με τις Η.Π.Α. Μία από αυτές σχετίζεται με την παλαιότερη πεποίθηση ότι οι Η.Π.Α. είναι μοντέλο κοσμικού κράτους - πράγμα που απορρέει από τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας και από το Σύνταγμα, όπου δεν αναγνωρίζεται επίσημη θρησκεία, θεσπίζεται η πλήρης ανεξιθρησκεία και δηλώνεται ότι οι πολίτες είναι απολύτως ελεύθεροι να λατρεύουν όποιον θεό (ή θεούς) επιθυμούν (είναι γνωστό ότι πολλοί από τους «Πατέρες» του αμερικανικού έθνους είχαν επηρεαστεί από τον ντεϊσμό). Δεν χρειάστηκε όμως πολύς καιρός για να γίνει αντιληπτό ότι ο νέος πρόεδρος μάλλον δεν συμμεριζόταν την αντίληψη περί κοσμικού κράτους. Οι δημόσιοι λόγοι και τοποθετήσεις του, καθώς και τα διαγγέλματά του προς το έθνος, απεδείκνυαν την πολύ στενή σύνδεσή του με τους λεγόμενους «Ευαγγελιστές», όχι μόνο σε επίπεδο προσωπικής πίστης αλλά και σε επίπεδο πολιτικής συμπεριφοράς. Μάλιστα, δεν άργησε να γίνει γνωστό ότι ο Bush είχε εβδομαδιαίες συσκέψεις με σημαντικούς εκπροσώπους των Ευαγγελιστών, όπως ο Ted Haggart, ότι η λεγόμενη «Χριστιανική Δεξιά» είχε σημαντική επιρροή στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, σε θέματα κοινωνικής αλλά και εξωτερικής πολιτικής, και ότι οι Ευαγγελιστές, με 45.000 εκκλησίες και 30 εκατομ. πιστούς, είναι το ισχυρότερο θρησκευτικό λόμπι στις Η.Π.Α.

Εν τούτοις, η επιρροή των Ευαγγελιστών στην αμερικανική πραγματικότητα δεν είναι γεγονός των τελευταίων χρόνων. Η αμερικανική νοοτροπία και μυθολογία, που αναπαράγεται μέσω της μαζικής κουλτούρας, είναι θεμελιωμένη στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Πουριτανών αποίκων, και έχει διαπιστωθεί πως τα κηρύγματα ορισμένων διάπυρων θεολόγων, όπως λ.χ. ο Jonathan Edwards (17^ος αι.) συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση κομβικών ιδεολογικών αντιλήψεων όπως εκείνης του «πρόδηλου πεπρωμένου του έθνους» (Manifest Destiny). Πέραν τούτου, όμως, υπάρχουν και τα κινήματα της λεγόμενης «Μεγάλης Αφύπνισης», τα οποία αφενός είχαν θρησκευτική αναφορά (λ.χ., την επιστροφή στην παλαιότερη αγνότητα της πίστης, ή την αναδιατύπωση δογμάτων) και αφετέρου συνδέονταν με κοινωνικές παραμέτρους. Η πρώτη «Μεγάλη Αφύπνιση» τοποθετείται χρονικά στις δεκαετίες 1730 και 1740 (και εμπνευστής της είναι ο καλβινιστής θεολόγος Jonathan Edwards), η δεύτερη στη δεκαετία του 1820, η τρίτη (και πιο προοδευτική) στα χρόνια 1858-1908 και η τέταρτη στις δεκαετίες 1960 και 1970 (βέβαια, αρκετοί αμερικανοί ιστορικοί δέχονται μόνο την «Πρώτη Μεγάλη Αφύπνιση», υποστηρίζοντας ότι οι επόμενες ουσιαστικά ήταν σποραδικές και ασύνδετες προσπάθειες που δεν συνιστούν ενιαίο κίνημα).

Παρ’ όλο που ο όρος «ευαγγελιστής» χρησιμοποιήθηκε από διαφορετικές ομάδες ήδη από τον 16^ο αι., το σημερινό του αναφορικό πλαίσιο έχει τις ρίζες του στην «Πρώτη Μεγάλη Αφύπνιση». Ο θρησκευτικός πυρετός της εποχής εκείνης ουσιαστικά ήταν μια αντίδραση στη σκέψη του Διαφωτισμού και του ντεϊσμού. Οι Ευαγγελιστές υπογραμμίζουν το αλάθητο της Βίβλου, την οποία άλλωστε θεωρούν ως την κατεξοχήν αυθεντία σε θέματα πίστης και θρησκευτικής πρακτικής και τη μοναδική πηγή της θείας αποκάλυψης. Επίσης, πιστεύουν στην ιστορικότητα της άμωμης σύλληψης, των θαυμάτων του Ιησού, της σταύρωσης, της ανάστασης, και της Δευτέρας Παρουσίας (αν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις αναφορικά με το «τέλος του κόσμου» και το νόημα της εσχατολογίας). Θεωρούν, τέλος, ότι ο πιστός αναπτύσσει μια απολύτως προσωπική σχέση με το θεό και μέσα από την πίστη του μπορεί να λάβει τη θεία χάρη και να «ξαναγεννηθεί»· οφείλει, λοιπόν, να ζει σύμφωνα με συγκεκριμένες ευσεβείς αρχές (που κανονίζουν την καθημερινή ηθική, την οικογενειακή ζωή, φυσικά τις διαπροσωπικές σχέσεις κλπ.) και να προσηλυτίζει όσο περισσότερους μπορεί.

(Κι επειδή ακούμε συνήθως τη λέξη «φονταμενταλισμός» μετά τον επιθετικό προσδιορισμό «ισλαμικός», ας σημειωθεί ότι στις αρχές του 20ού αιώνα, το κίνημα των Φονταμενταλιστών ήταν η συντηρητική προτεσταντική αντίδραση στον θρησκευτικό εκσυγχρονισμό που επεδίωκαν κάποιες εκκλησίες στις Η.Π.Α. Και, βασική αρχή του εν λόγω κινήματος ήταν η διατήρηση του θεμελιώδους χριστιανισμού, τον οποίον συνιστούσαν τα δόγματα που προαναφέρθηκαν.)

Η σημασία της επίδρασης των Ευαγγελιστών στην αμερικανική πραγματικότητα εντοπίζεται σε δύο τομείς – πρώτον, στον τομέα της κοινωνικής ζωής και πολιτικής (είναι γνωστή, λ.χ., η αντίθεσή τους στην άμβλωση· σημειώνω, επίσης, ότι το 1925 ο W. J. Bryan, ένας από τους ηγέτες των Φονταμενταλιστών, προσήγαγε σε δίκη τον δάσκαλο John T. Scopes, επειδή ο τελευταίος δίδασκε στο σχολείο τη δαρβινική θεωρία· ο Scopes καταδικάστηκε, αλλά αφέθηκε ελεύθερος εξαιτίας κάποιας νομικής λεπτομέρειας), και δεύτερον στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Ο τρόπος δε με τον οποίον διαδίδουν τις πεποιθήσεις τους είναι άκρως ενδιαφέρων. Εκτός από την παραδοσιακή τακτική της φιλανθρωπίας, οι Ευαγγελιστές αξιοποιούν στο έπακρο όλα τα δεδομένα της μαζικής κουλτούρας και της σύγχρονης τεχνολογίας: λ.χ., προβάλλουν κηρύγματα μέσω του τηλεοπτικού τους καναλιού (τα οποία στήνονται με τη λογική των εκπομπών reality), χρηματοδοτούν εκδόσεις βιβλίων, κινηματογραφικές ταινίες και ηλεκτρονικά παιχνίδια, και εσχάτως προχώρησαν στην ίδρυση των «Εκκλησιών Νέας Ζωής», που έχουν χαρακτηριστεί ως «πολυκαταστήματα λατρείας» και αποτελούν το πιο ισχυρό πολιτικό τους εργαλείο. Αυτές οι εκκλησίες απευθύνονται κυρίως στους εφήβους αμερικανούς· διαθέτουν καφετέριες τύπου Starbucks, ποικίλους χώρους αναψυχής, και εξέδρες (που θα ζήλευαν οι πιο σύγχρονοι συναυλιακοί χώροι) με «ροκ σκηνικό», όπου «χριστιανικά ροκ συγκροτήματα», με ηλεκτρικές κιθάρες και όλα τα συμπαρομαρτούντα, τραγουδούν “God, you are so awesome!” (οι στίχοι, βέβαια, προβάλλονται σε γιγαντο-οθόνες ώστε να μπορεί να τους επαναλάβει το νεανικό κοινό)· οι δε ευαγγελιστές ιερείς που αναλαμβάνουν να κηρύξουν το λόγο του θεού, εμφανίζονται επί σκηνής με τζην παντελόνι, καουμπόυκες μπότες, μοντέρνες κομμώσεις, και φροντίζουν να διανθίσουν τα κηρύγματά τους με αναφορές στο Matrix, τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και τα Χρονικά της Νάρνια.

Εν τούτοις, μια εκκλησία είναι μια εκκλησία – τουτέστιν, δεν κρύβει ούτε τη στράτευση ούτε το στόχο της. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα πράγματα δεν είναι τόσο προφανή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η σειρά βιβλίων Left Behind, με την υπογραφή του ευαγγελιστή ιερέα Tim LaHaye και του Jerry B. Jenkins, οι οποίοι αντλούν τις εμπνεύσεις τους από συγκεκριμένα βιβλία και χωρία της Βίβλου (ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: ο Bush είναι φανατικός θαυμαστής του LaHaye και πριν από τις εκλογές του 2000 συναντήθηκε μαζί του, προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη της «Χριστιανικής Δεξιάς»). O θεματικός πυρήνας των βιβλίων είναι η τύχη εκείνων που μένουν ν’ αντιμετωπίσουν τον αντίχριστο, προτού επέλθει η Δευτέρα Παρουσία. Εννοείται ότι όσοι μένουν είναι οι αμαρτωλοί, διότι οι ενάρετοι έχουν ξαφνικά και απροειδοποίητα ανέλθει στους ουρανούς. Το «ηθικό δίδαγμα» των εν λόγω προϊόντων είναι πως, ακόμη κι αν είσαι αμαρτωλός και ηθικώς διεφθαρμένος στην ως τώρα ζωή σου, ο θεός σου δίνει μία ακόμη ευκαιρία να σωθείς λίγο πριν από την τελική αναμέτρηση· η σωτηρία, βέβαια, δεν εξαρτάται μόνον από το ότι συντάσσεσαι με τις δυνάμεις του καλού, αλλά κυρίως από τη ριζική ηθική σου αναμόρφωση, που πλέον δεν θα σου επιτρέπει, λ.χ., να συνάπτεις ερωτικές σχέσεις της μίας νύχτας, να απατάς τη γυναίκα σου με τη γραμματέα σου, ή να τριγυρνάς προκλητικώς ενδεδυμένη αν είσαι γυναίκα. Αν τα κάνεις όλα αυτά, ο θεός θα σου απλώσει το χέρι, θα σε βάλει στον Παράδεισο μαζί με τους ενάρετους, και όλοι μαζί θα αγάλλεστε παρακολουθώντας την τιμωρία και τα βασανιστήρια των αμαρτωλών εις τους αιώνες των αιώνων (αλήθεια, σημείωσα ότι ένα από τα πιο διάσημα κηρύγματα του Jonathan Edwards έχει τίτλο “Sinners in the Hands of an Angry God” και ότι το επιμύθιό του συμπυκνώνεται στη φράση «η θέα των βασανιστηρίων της κόλασης θα κορυφώσει την ευτυχία των αγίων εις τους αιώνες»;)

Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο ανησυχητικά σε ένα από τα επόμενα βιβλία της σειράς. Ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε., ένας σαγηνευτικός τύπος ονόματι Nicolae Carpathia (διάφανη η διακειμενική αναφορά), αποδεικνύεται ο ίδιος ο αντίχριστος, που φυσικά είναι αποφασισμένος να καταστρέψει τον κόσμο. Όταν καταφέρνει να θέσει υπό τον έλεγχό του (μέσω μιας ιδιότυπης πλύσης εγκεφάλου) τον πρόεδρο των Η.Π.Α. (που συμπτωματικά είναι Δημοκρατικός και όχι βέβαια Ρεπουμπλικάνος), διαλύει τον Ο.Η.Ε., ιδρύει ένα νέο συλλογικό όργανο με το όνομα «Παγκόσμια Κοινότητα» και μεταφέρει την έδρα του από τη Νέα Υόρκη στη Νέα Βαβυλώνα, στο Ιράκ.

Η σειρά των βιβλίων χρηματοδοτείται από τους Ευαγγελιστές, όπως άλλωστε και οι δύο πρώτες κινηματογραφικές τους μεταφορές στη μεγάλη οθόνη· πρόκειται για τις ταινίες Left Behind: The Movie (2000 – που κόστισε 17,4 εκατομ. δολάρια) και Left Behind II. Tribulation Force (2002). Δεν ξέρω ποια ήταν η εισπρακτική τύχη των ταινιών, τα βιβλία όμως έχουν πουλήσει ως σήμερα πάνω από 65 εκατομ. αντίτυπα και, στον κατάλογο πωλήσεων χριστιανικών βιβλίων, κατέχουν τη δεύτερη θέση μετά τη Βίβλο.

Παράλληλα, οι Ευαγγελιστές ετοιμάζονται να βγάλουν στην αγορά ένα real-time ηλεκτρονικό παιχνίδι βίας με τίτλο Left Behind: Eternal Forces, υπολογίζοντας ότι θα τους αποφέρει περί τα 25 δισ. δολάρια από την παγκόσμια αγορά ηλεκτρονικών παιχνιδιών. (Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ευαγγελιστές ασχολούνται μ’ αυτό το αντικείμενο: έχουν ήδη κυκλοφορήσει τα ηλεκτρονικά παιχνίδια Catechumen και Ominous Horizons, με πωλήσεις της τάξεως των 80.000 και 70.000 αντιτύπων, αντιστοίχως). Η δράση του καινούριου παιχνιδιού τοποθετείται στη Νέα Υόρκη (σε προφανώς αποκαλυψιακό σκηνικό, που έχει κιόλας προκαλέσει αντιδράσεις, επειδή παραπέμπει στην καταστροφή των δίδυμων πύργων)· στο πεδίο της μάχης αντιπαρατίθενται oι δυνάμεις του καλού (Tribulation Forces) και του κακού (o στρατός του αντίχριστου, που δεν είναι παρά η ειρηνευτική δύναμη του Ο.Η.Ε.)· ο παίκτης ελέγχει έναν ολόκληρο εικονικό στρατό, αντί για ένα μόνο πολεμιστή, και κάθε φορά που ένας στρατιώτης σκοτώνει κάποιον από τους στρατιώτες του αντίχριστου, κραυγάζει θριαμβευτικά “Praise the Lord!”

Κι ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ένας Ευαγγελιστής ιερέας, ο John Hagee (δημοφιλέστατος στα τηλεοπτικά του κηρύγματα), επικεφαλής μιας εκκλησίας 18.000 πιστών στο Σαν Αντόνιο του Τέξας, κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο Jerusalem Countdown, το οποίο έχει πουλήσει ως τώρα πάνω από 700.000 αντίτυπα. Μέσα από ένα κακοχωνεμένο μείγμα προφητειών, βιβλικών παραθεμάτων και ολίγων στοιχείων πυρηνικής φυσικής, ο Hagee ισχυρίζεται ότι η πολεμική αντιπαράθεση με το Ιράν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την τελική μάχη στην κοιλάδα του Αρμαγεδδώνος και τη Δευτέρα Παρουσία. Και συνεχίζει, ως ακολούθως: Οι Η.Π.Α. οφείλουν να ενωθούν με το Ισραήλ σ’ ένα προληπτικό χτύπημα εναντίον του Ιράν, προκειμένου να υλοποιήσουν το θεϊκό σχέδιο τόσο για το Ισραήλ όσο και για τη Δύση. Το Ισραήλ δεν έχει άλλη λύση παρά να χτυπήσει το Ιράν, με ή χωρίς τη βοήθεια των Η.Π.Α. Τούτο όμως θα προκαλέσει την αντίδραση της Ρωσίας, η οποία εποφθαλμιά τα πετρέλαια του Περσικού Κόλπου. Η Ρωσία, λοιπόν, θα τεθεί επικεφαλής των ενωμένων Αράβων και όλοι μαζί θα βαδίσουν εναντίον του Ισραήλ. Τότε, όμως, ο θεός θα εξαφανίσει τα 5/6 του στρατού τους, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος θα παρακολουθεί άφωνος. Εκείνος που θα σπεύσει να καλύψει το κενό ισχύος που θα δημιουργηθεί μετά τον αποδεκατισμό των Ρώσων και των Αράβων, θα είναι ο αντίχριστος – ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης – που θα επιβάλει μία παγκόσμια κυβέρνηση, ένα παγκόσμιο νόμισμα και μία παγκόσμια θρησκεία, για τριάμισυ χρόνια. Όμως, αυτός ο «δαιμονικός ηγέτης» θα αναμετρηθεί με έναν ψευδοπροφήτη, που φυσικά είναι η Κίνα, στην «κοιλάδα του Αρμαγεδδώνος» (που ταυτίζεται μ’ ένα όρος στο Ισραήλ). Καθώς θα ετοιμάζονται για την τελική μάχη, θα εμφανιστεί ο Ιησούς σ’ ένα άσπρο άλογο, θα πετάξει τους κακούς και τους απίστους σε μια λίμνη φωτιάς και από εκείνη τη στιγμή θ’ αρχίσει η χιλιετής βασιλεία του. Τέλος του παραμυθιού, καληνύχτα σας.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι ο Hagee γράφει και δημοσιεύει ό,τι του καπνίσει – εξάλλου η αγορά είναι γεμάτη τέτοια βιβλία (προφανώς, οι συγγραφείς των αγνοούν την παροιμία «πας μετά Χριστόν προφήτης, γάιδαρος»). Το πρόβλημα είναι ότι ο Hagee και το θρησκευτικό λόμπι των Ευαγγελιστών κινούνται μεθοδικά και συστηματικά προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης της αμερικανικής κοινής γνώμης υπέρ αυτών των σεναρίων – δηλαδή υπέρ μιας αμερικανικής εισβολής στο Ιράν – διακηρύσσοντας προς πάσα κατεύθυνση και παντί τρόπω ότι οι μουλάδες έχουν ήδη στην κατοχή τους πυρηνικά όπλα για να καταστρέψουν το Ισραήλ και τις Η.Π.Α.

Άλλη μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: λίγο μετά την έκδοση του βιβλίου του, o Hagee ίδρυσε την οργάνωση “Christians United for Israel” (CUFI)· στο διοικητικό συμβούλιο συμμετέχει, μεταξύ άλλων, ο ευαγγελιστής Jerry Falwell, πρώην υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για το προεδρικό αξίωμα (ο τύπος που, μετά την 11/9, υποστήριξε δημοσίως ότι ο Θεός είχε πλέον αποσύρει το βλέμμα του από τους Αμερικανούς και επέτρεψε να συμβεί η τραγωδία, εξαιτίας των ομοφυλόφιλων, των υποστηρικτών της έκτρωσης, και των οπαδών της Αμερικανικής Ένωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα). Στην παρθενική εκδήλωση του CUFI (με 3.500 κόσμο), παρέστησαν και μίλησαν εξέχοντα μέλη του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων, ενώ και ο πρόεδρος Bush έστειλε γραπτό μήνυμα υπέρ της προσπάθειας· φυσικά, το κύριο θέμα των ομιλιών ήταν ο πόλεμος με το Ιράν.